Tin tức

HÀ NỘI, 08/06/2025 – Sâu cuốn lá (đặc biệt là sâu cuốn lá nhỏ) vẫn luôn là một trong những đối tượng dịch hại nguy hiểm, gây ảnh hưởng đáng kể đến năng suất và chất lượng lúa gạo tại Việt Nam. Với đặc tính sinh trưởng nhanh và khả năng lây lan rộng, việc kiểm soát loài sâu hại này đòi hỏi một chiến lược tổng hợp và sự chủ động từ người nông dân.

Bài viết này, do các chuyên gia của Quốc Việt Agri biên soạn, sẽ đi sâu phân tích đặc điểm gây hại, chu kỳ phát triển của sâu cuốn lá và trình bày các biện pháp phòng trừ hiệu quả theo hướng bền vững, giúp bảo vệ mùa màng và tối ưu hóa lợi nhuận.

I. Sâu Cuốn Lá: Đặc Điểm Gây Hại và Chu Kỳ Sinh Trưởng

Sâu cuốn lá nhỏ (còn gọi là sâu cuốn lá lúa, tên khoa học: Cnaphalocrocis medinalis) là một loài dịch hại phổ biến trên cây lúa. Con trưởng thành là loài bướm có màu vàng rơm, thường hoạt động vào ban đêm. Trứng được đẻ rải rác hoặc thành từng cụm nhỏ trên lá lúa.

Ấu trùng (sâu non) là giai đoạn gây hại chính. Sâu non có màu xanh trong, chúng nhả tơ cuốn dọc lá lúa thành các bao hình ống hoặc cuốn hai mép lá lại với nhau rồi sống và ăn biểu bì lá từ bên trong.

• Ảnh hưởng nghiêm trọng: Sâu cuốn lá làm giảm diện tích quang hợp của lá, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình tích lũy dinh dưỡng và làm hạt lúa bị lép lửng, giảm năng suất rõ rệt. Nếu mật độ sâu cao, toàn bộ ruộng lúa có thể bị "trắng lá", gây thất thu nghiêm trọng.
• Chu kỳ sinh trưởng: Vòng đời của sâu cuốn lá thường kéo dài khoảng 25-35 ngày, tùy thuộc vào điều kiện nhiệt độ và ẩm độ. Sâu có khả năng phát triển nhiều lứa trong một vụ, với các lứa sâu gối tiếp nhau, gây khó khăn cho việc kiểm soát. Việc nắm vững chu kỳ sâu cuốn lá là yếu tố then chốt để xác định thời điểm phòng trừ hiệu quả nhất.

II. Các Yếu Tố Thúc Đẩy Sâu Cuốn Lá Phát Triển

Sự bùng phát của sâu cuốn lá thường liên quan đến một số điều kiện thuận lợi:

1. Điều kiện thời tiết: Mưa nắng xen kẽ, ẩm độ không khí cao (đặc biệt trong mùa mưa tháng 6-8) và nhiệt độ ấm áp là môi trường lý tưởng cho sâu cuốn lá sinh sản và phát triển.
2. Canh tác lúa liên tục: Việc trồng lúa gối vụ liên tục tạo điều kiện cho sâu tích lũy mật độ và lây lan từ vụ này sang vụ khác.
3. Bón phân đạm thừa: Bón quá nhiều phân đạm làm lá lúa non mượt, xanh tốt, thu hút bướm đến đẻ trứng và cung cấp nguồn thức ăn dồi dào cho sâu non. Đây là một trong những lỗi thường gặp khi phòng trừ sâu cuốn lá.
4. Sử dụng thuốc hóa học không chọn lọc: Việc lạm dụng thuốc trừ sâu phổ rộng có thể tiêu diệt cả các loài thiên địch của sâu cuốn lá, dẫn đến mất cân bằng sinh thái và tạo điều kiện cho dịch hại bùng phát trở lại mạnh mẽ hơn.

III. Chiến Lược Phòng Trừ Sâu Cuốn Lá Hiệu Quả: Tiếp Cận Toàn Diện

Để kiểm soát sâu cuốn lá một cách bền vững và hiệu quả, cần áp dụng tổng hợp các biện pháp trong khuôn khổ Quản lý dịch hại tổng hợp (IPM):

3.1. Biện pháp canh tác:

• Sử dụng giống kháng/ít nhiễm: Ưu tiên các giống lúa có khả năng chống chịu hoặc ít bị nhiễm sâu cuốn lá trong vùng.
• Sạ/cấy đồng loạt: Thực hiện gieo sạ hoặc cấy lúa đồng loạt trên diện rộng giúp cắt đứt nguồn lây lan của sâu từ các ruộng lúa gối vụ.
• Bón phân cân đối: Áp dụng quy trình bón phân cho cây lúa một cách hợp lý, đặc biệt là không bón thừa đạm. Tăng cường phân hữu cơ và các yếu tố trung, vi lượng để lúa sinh trưởng khỏe mạnh, tăng sức đề kháng tự nhiên.
• Quản lý nước hợp lý: Duy trì mực nước phù hợp trên ruộng, đặc biệt không để ruộng bị khô hạn hoặc ngập úng kéo dài.
• Vệ sinh đồng ruộng: Thường xuyên làm sạch cỏ dại xung quanh bờ ruộng, nơi sâu cuốn lá có thể trú ngụ và sinh sản.

3.2. Biện pháp sinh học:

• Bảo vệ và phát triển thiên địch: Nâng cao nhận thức về vai trò của các loài thiên địch như ong ký sinh trứng, bọ rùa, nhện, bọ xít mù xanh trong việc khống chế mật độ sâu cuốn lá. Hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc hóa học phổ rộng khi không cần thiết.
• Sử dụng thuốc trừ sâu sinh học: Áp dụng các chế phẩm sinh học có nguồn gốc từ vi khuẩn Bacillus thuringiensis (Bt) hoặc nấm Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae khi sâu còn non. Đây là giải pháp phòng trừ sâu cuốn lá bằng sinh học an toàn và thân thiện môi trường.

3.3. Biện pháp vật lý/cơ giới:

• Bẫy đèn: Sử dụng bẫy đèn vào ban đêm để thu hút và tiêu diệt bướm sâu cuốn lá trưởng thành, đặc biệt vào các đợt bướm rộ.
• Ngắt ổ trứng/sâu non: Đối với diện tích nhỏ hoặc khi mật độ sâu còn thấp, có thể tiến hành ngắt các lá lúa có ổ trứng hoặc sâu non để giảm nguồn sâu.

3.4. Biện pháp hóa học (áp dụng khi thật sự cần thiết):

• Nguyên tắc "4 đúng":
  • Đúng thuốc: Lựa chọn loại thuốc trừ sâu cuốn lá có hiệu quả cao và ít độc hại cho thiên địch.
  • Đúng liều lượng: Pha đúng nồng độ khuyến cáo, tránh lạm dụng.
  • Đúng lúc: Thời điểm phun thuốc quyết định hiệu quả. Theo khuyến cáo của cơ quan chuyên môn, nên phun khi sâu non tuổi 1-2 đang nở rộ, trước khi chúng cuốn lá làm bao (khoảng 5-7 ngày sau khi bướm rộ). Việc xác định thời điểm phun thuốc sâu cuốn lá hiệu quả là tối quan trọng.
  • Đúng cách: Phun đều, thấm ướt bề mặt lá, đặc biệt là mặt dưới lá và trong các bao lá cuốn.
• Luân phiên thuốc: Thay đổi các hoạt chất thuốc trừ sâu khác nhau qua các vụ để tránh hiện tượng kháng thuốc.

IV. Lời Khuyên Từ Chuyên Gia Quốc Việt Agri

Kiểm soát sâu cuốn lá đòi hỏi sự theo dõi chặt chẽ và áp dụng linh hoạt các biện pháp phòng trừ. Tránh việc chỉ dựa vào một phương pháp duy nhất, đặc biệt là lạm dụng thuốc hóa học. Điều này không chỉ gây tốn kém mà còn làm mất cân bằng hệ sinh thái đồng ruộng, khiến dịch hại càng trở nên khó kiểm soát về lâu dài.

Quốc Việt Agri khuyến nghị nông dân và các nhà quản lý nông trại chủ động áp dụng quy trình IPM toàn diện, kết hợp các biện pháp canh tác, sinh học và vật lý, chỉ sử dụng hóa học khi thật sự cần thiết và tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc an toàn. Việc này không chỉ giúp kiểm soát sâu cuốn lá hiệu quả mà còn góp phần xây dựng một nền nông nghiệp bền vững, tạo ra nông sản chất lượng và an toàn.