Quản Lý Bệnh Đạo Ôn Cổ Bông Trên Lúa Vụ Hè Thu: Nhận Biết Sớm và Quy Trình Phun Xịt Hiệu Quả

1. Giới Thiệu: "Kẻ Thù Thầm Lặng" Của Giai Đoạn Trổ Bông

 

Vụ Hè Thu đang bước vào giai đoạn làm đòng và chuẩn bị trổ bông – thời điểm quyết định đến năng suất của cả một mùa vụ. Đây cũng chính là lúc một trong những "kẻ thù" nguy hiểm nhất của cây lúa xuất hiện: bệnh đạo ôn cổ bông, do nấm Pyricularia oryzae gây ra.

Không giống như đạo ôn trên lá, đạo ôn tấn công trên cổ bông có sức tàn phá khủng khiếp và khó nhận biết sớm. Khi vết bệnh đã thể hiện rõ ràng, bông lúa gần như đã mất trắng. Việc phòng trừ sai thời điểm hoặc không đúng kỹ thuật có thể khiến công sức của người nông dân đổ sông đổ bể chỉ trong vài ngày.

Bài viết này, dưới sự tư vấn chuyên môn của các chuyên gia bảo vệ thực vật, sẽ cung cấp một quy trình quản lý bài bản, tập trung vào việc nhận biết sớm các dấu hiệu và áp dụng quy trình phun xịt "2 lần quyết định" để bảo vệ cổ bông một cách hiệu quả nhất.

 

 

2. Hiểu Rõ Về Bệnh Đạo Ôn Cổ Bông (Pyricularia oryzae)

 

 

Tác Nhân và Điều Kiện Bùng Phát

 

Nấm Pyricularia oryzae phát triển và lây lan mạnh mẽ nhất trong điều kiện thời tiết có độ ẩm cao (trên 90%), trời se lạnh về đêm và sáng sớm có nhiều sương mù hoặc mưa nhỏ. Vụ Hè Thu với đặc điểm nắng nóng ban ngày và mưa rào, ẩm ướt về chiều tối chính là môi trường lý tưởng cho bệnh bùng phát thành dịch.

 

Tại Sao Đạo Ôn Cổ Bông Lại Nguy Hiểm Nhất?

 

Nếu đạo ôn lá chỉ làm giảm khả năng quang hợp, thì đạo ôn cổ bông tấn công trực tiếp vào cổ bông (phần nối giữa gié lúa và bông lúa) hoặc cổ gié. Vết bệnh làm khô, teo tóp và phá hủy hoàn toàn các mạch dẫn tại vị trí này. Toàn bộ dinh dưỡng và nước từ cây không thể vận chuyển lên để nuôi các hạt ở phía trên, dẫn đến tình trạng bông lúa bị khô và lép hoàn toàn (bông bạc), gây thất thoát năng suất 100% trên những bông bị nhiễm.

 

3. Dấu Hiệu Nhận Biết Sớm – "Thời Gian Vàng" Để Hành Động

 

Khi vết bệnh đã làm cổ bông có màu nâu đen và gãy gục, việc phun thuốc gần như không còn ý nghĩa. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu sau là cực kỳ quan trọng:

• Trên cổ bông: Ban đầu là một chấm nhỏ màu nâu xám, hơi úng nước. Vết bệnh này lớn rất nhanh, chuyển sang màu nâu sẫm và teo tóp lại.

• Trên lá đòng: Sự xuất hiện của các vết bệnh đạo ôn hình thoi trên lá đòng (lá công năng) là một tín hiệu cảnh báo sớm cho thấy áp lực bệnh trong ruộng đang cao và nguy cơ tấn công cổ bông là rất lớn.

 

4. Quy Trình Phun Xịt Khoa Học: Nguyên Tắc "2 Lần Quyết Định"

 

Để bảo vệ năng suất, việc phun thuốc phòng bệnh đạo ôn cổ bông cần được thực hiện nghiêm ngặt theo lịch trình 2 lần phun sau đây.

 

Lần Phun 1: Trước Khi Lúa Trổ (Phun Phòng)

 

• Thời điểm: Khi lúa bắt đầu trổ lẹt xẹt (khoảng 5% số bông trên ruộng đã trổ).

• Mục tiêu: Đây là lần phun quan trọng nhất. Thuốc sẽ được cây hấp thụ và lưu dẫn đến cổ bông, tạo ra một lớp bảo vệ nội tại, sẵn sàng tiêu diệt nấm bệnh ngay khi chúng xâm nhập vào cổ bông lúc nó vừa thoát ra khỏi bẹ lá đòng.

 

Lần Phun 2: Sau Khi Lúa Trổ Đều (Phun Ngừa)

 

• Thời điểm: Khi lúa đã trổ đều (khoảng 85-90%).

• Mục tiêu: Bảo vệ bông lúa khỏi sự lây nhiễm thứ cấp từ các bào tử nấm còn trong không khí, đồng thời giúp hạt lúa vào chắc, xanh khỏe và phòng ngừa bệnh lem lép hạt.

 

5. Lựa Chọn Hoạt Chất Đặc Trị và Quản Lý Tính Kháng

 

 

Các Nhóm Hoạt Chất Hiệu Quả Nhất

 

Nên ưu tiên sử dụng các hoạt chất đặc trị đạo ôn có tính lưu dẫn mạnh để thuốc có thể di chuyển đến và bảo vệ cổ bông. Một số hoạt chất hiệu quả cao đã được chứng minh bao gồm:

• Tricyclazole: Hoạt chất kinh điển và hiệu quả nhất, chuyên đặc trị đạo ôn.

• Isoprothiolane: Vừa trị đạo ôn, vừa giúp lúa cứng cây.

• Fenoxanil, Azoxystrobin, Kasugamycin...

 

Nguyên Tắc Luân Phiên

 

Để tránh tình trạng kháng thuốc, không nên sử dụng chỉ một hoạt chất duy nhất cho cả hai lần phun. Hãy luân phiên giữa các sản phẩm có chứa các hoạt chất khác nhau. Ví dụ, lần 1 phun sản phẩm chứa Tricyclazole, lần 2 phun sản phẩm chứa Isoprothiolane hoặc Azoxystrobin.

 

6. Kết Luận

Click vào đây để đọc bài viết về kỹ thuật canh tác cây lúa. 

Bệnh đạo ôn cổ bông là một dịch hại nguy hiểm, nhưng hoàn toàn có thể được quản lý hiệu quả nếu có một chiến lược phòng trừ chủ động và khoa học. Việc áp dụng đúng quy trình phun xịt "2 lần quyết định" với các hoạt chất đặc trị phù hợp là biện pháp then chốt để bảo vệ thành quả của cả một vụ mùa. Can thiệp đúng lúc, đúng cách không chỉ giúp bảo vệ năng suất mà còn thể hiện trình độ canh tác tiên tiến và chuyên nghiệp.

---

Bài phân tích này được thực hiện dưới sự tư vấn chuyên môn của Thạc sĩ Trần Thị Mai Lan, chuyên gia về bảo vệ thực vật và nông nghiệp bền vững tại Quốc Việt Agri.